От избы-читальни до сельского клуба (период 1920-1991 гг.)

 Начало системы государственного управления культурно-просветительского, библиотечного дела относится к 1920 г., когда был образован внешкольный подотдел губернского отдела народного образования (ГУБОНО). В каждом селе и деревне предусматривалось открытие изб-читателей (ааҕар балаҕан) и передвижных библиотек. Избы-читальни были опорными пунктами всей культурной и просветительской работы самыми распространенными центрами культуры на селе. Первые избы-читальни в Мегинском улусе были открыты в Бютейдяхе, Тюнгюлю, Дойдунске, Мельжахси и Бахсы. 

В 1921 г. по решению Дойдунского наслежного схода была открыта изба-читальня. Она выполняла клубную, библиотечную, санитарно-оздоровительную работу. Вместе со школой становится центром работы по ликвидации неграмотности. Разъясняли населению причины возникновения и пути распространения социальных и заразных заболеваний, уделяли внимание на улучшение жилищных условий, уходу за детьми, мерам помощи беременным женщинам и роженицам. Принимали участие в борьбе за отделение жилого дома от хотона. Учителя и грамотная молодежь составляли актив избы-читальни. Они читали лекции, доклады, устраивали громкие читки. Во время гражданской войны работа избы-читальни была приостановлена на короткое время, затем продолжила работу. 

Далее рассмотрим вкратце основные вехи из истории развития культуры в Мегино- Кангаласском районе. Так как все изменения и нововведения напрямую касались организации работы избы-читальни с населением и в нашем Дойдунском наслеге. 

 В 1928 г. бюро Якутского обкома ВКП приняло решение об открытии в каждом улусе (районе) районной и сельской библиотеки в крупно населенных пунктах. в 1935 г. была открыта Майинская районная библиотека.

 В 1936 г. в Мегино-Кангаласском районе открывается первый колхозный тeатр. В середине 30-х годов в с. Майя построено 2-х этажное здание дома социалистической культуры. 

 В годы войны избы-читальни и библиотеки стали основными центрами не только массово-политической, культурно-просветительской работы, но и оборонной работы населения. Выполняли задания военного комиссариата: уточнение списков призванных, заполнение анкет, организация военного всеобуча и т.д. К началу войны в нашем районе действовали одна районная, две сельские библиотеки - Арагатская и I Моорутская, 28 изб-читален. В 1940 г. была проведена первая паспортизация библиотек и изб-читален. Дойдунская изба-читальня в числе первых прошла паспортизацию. Колхоз обеспечивал помещением, отоплением, освещением. Каждую осень велась проверка подготовки к зиме. Дойдунская изба-читальня успешно проходила проверку. Избачи в годы войны имели право выдавать справки о пособиях, пенсиях членам семей красноармейцев, оказывали помощь малограмотным - читали фронтовые письма, помогали писать ответные письма. Оформляли помещения антифашисткими, оборонными, производственными лозунгами, плакатами. Широко привлекали актив из числа учащихся. Вместе проводили громкие читки, организовывали вечера. 

 В послевоенный период избой читальней заведовал М.Е.Бурцев, образование начальное, беспартийный (архив МО «Дойдунский наслег»). 

 После войны агитационно-массовая работа проводилась в основном на общественно-политическую, литературно-историческую, научно-популярную, сельскохозяйственную темы и о 5-летнем плане производства. Начала действовать системная работа по пополнению и обновлению книжного фонда. Ежегодно оформлялась подписка на газеты и журналы. Планово велась работа по всеобучу. Освещали достижения советской науки, техники, опыт новаторов производства. 

 До 1948 г. учреждения культуры входили в состав отдела народного образования района. С 1948 г. при районном совете Мегино-Кангаласского района организован отдел культурно-просветительской работы (РОК). Начали работу первые агитационно-культурные бригады. Особое внимание было уделено обслуживанию населения.

 Начиная с 60-х гг. выпускники библиотечного и клубного отделений Якутского республиканского культурно-просветительского училища стали направляться на работу по наслегам, что дало новый толчок в развитии разнообразных культурных направлений. Стали вести справочно-библиографическую работу, выполняли запрос читателей. Усилилась работа с молодежью. Велась пропаганда краеведческой литературы, материалов партийных съездов, положения социалистических соревнований, доводили книги до каждой семьи, проводились смотры клубов и библиотек. 

 Таким образом, в 1960-1970гг., были созданы благоприятные условия для организации культурно-просветительской работы, что способствовало повышению культурного уровня населения. При сельских клубах работали агитбригады. 

 В с. Майя в 1971 г. прошел первый республиканский фестиваль фольклора. С большим успехом сопровождались концерты и спектакли. Особое признание получила постановка этнографически-эпического жанра "Посвящение в воины" И.Д.Избекова. Творческие коллективы под руководством АЛ.Попова заняли II место. Фестиваль выявил одаренных мастеров-художников Н.М.Петрова, А.В.Бродникова, А.И. Плотникова, Д.Н.Петрова. Были отмечены работы талантливого кузнеца С.И.Гоголева-Амынньыкы. На II  республиканском фестивале фольклора в Амге и II республиканском телефестивале смотра агитбригад творческие молодежные коллективы района заняли I места. 

Во время 50-летнего юбилея становления золотой промышленности на Алдане прошла неделя дружбы с Алданским районом. Состоялся I фестиваль молодежи двух районов. II фестиваль был организован через год в с. Майя. С 1974 г. эстафета культуры была трансформирована в эстафету культуры и спорта.

 1977-1980 гг. в районе введена централизация учреждений культуры клубов и библиотек. Особое внимание уделяется формированию фондов. 

Многие мероприятия организовывались непосредственно на производственных участках, фермах, красных уголках ферм, механизаторов. Методисты районной централизованной библиотеки оказывали методическую помощь на месте, выезжая на сельские местности. 

 С 1987 г. в связи расширением и обновлением системы работы по культурно-просветительской работе отдел культуры получает статус управления культуры (начальник Спиридонова Т.И.). 

 С 1988 г. при управлении культуры организуется центр по работе с сельскими клубами в целях организации методической помощи (рук. Скрябина М.П).

 В 1990 г. в г. Якутске впервые проведены Мегино-Кангаласского улуса. 

 С 1991 г. в связи с образованием местной администрации была открыта сельская библиотека, библиотекарем назначается Отличник культуры РСФСР Варламова Евдокия Алексеевна. С 1993 г. работает Варламова Евгения Карловна. Евгения Карловна, сохраняя лучшие традиционные формы работы, вводит новые информационные технологии.

​

Никитин Иван Афанасьевич

​

 Кырыы, аҕыйах дьонноох-сэргэлээх нэһилиэккэ кулууп дириэктэрдэрэ уһуннук үлэлээбэттэр, уларыйа турар түгэннэрэ баар чахчы. Дьиэ-уот суоҕа да атахтыыр. 

 Иван Афанасьевич Дойдуунускайга кулуупка тоҕус сыл дьону-сэргэни кытта чугастык билсэн, табыллан үлэлээбитэ. Кини үлэлиир кэмигэр нэһилиэк дьоно-сэргэтэ култуура уонна спорт эстафетатыгар бэйэтин бөлөҕөр 2-3 миэстэ буолуталыыра, дьон да көхтөөхтүк кыттара. Түөрт киһиттэн састааптаах ВИА баара. Ыччаттар тыыннаах доҕуһуолунан ыллаан ньиргитэллэрэ. Эстафета элбэх төгүллээх лауреата Кузьма Кириллин солистыыра. Иван Афанасьевич үҥкүүһүт буолан ыччаттары үчүгэйдик бэлэмнээн, араас көрдөөх да үҥкүүлэри бэркэ туруорара. Сценкалар эмиэ куруук дипломант, лауреат буолаллара. 

 

Култуура уонна спорт эстафетатыгар

 

 Оройуоҥҥа култуура уонна спорт эстафетатын 1956 с. бастаан саҕаламмыта. Аан дойдутааҕы ыччат фестивалын көрсө оройуоҥҥа «Аан дойдуга – эйэ, үлэҕэ – айхал!» диэн оройуоннаҕы култуура уонна спорт бастакы эстафетата биллэриллибитэ. 

 Эстафета сүрүн сыалынан ССКП Киин кэмитиэтин уураахтарын олоххо киллэрии, оройуоҥҥа култуурунай-сырдатар тэрилтэлэр үлэлэрин сэргэхситии, нэһилиэнньэ уус-уран айар дьоҕурун үрдэтии, спортивнай, култуурунай-маассабай үлэни кэҥэтии курдук соруктар туруоруллубуттара. Быйыл, 2016с., улууска эстафета ыытыллыытын 60 сыла бэлиэтэннэ. 

 Оччолорго Дойду «Кыһыл маяк» холкуос этэ. Аҕыйах ахсааннаах нэһилиэнньэлээх сирдэри, Сото, Долоон, Дойду нэһилиэктэрин биир бөлөх оҥорбуттара. Ити кэмҥэ оройуоҥҥа 31 кулууп баара. Эстафетаҕа бэлэмнэннигэ Дойдуттан талааннаах дьону, ыччаттары холкуос киинигэр Күөллэрикигэ мунньубуттара. Дойдуттан атынан айаннаан тиийэллэрэ. Эстафета буолуор саҕаланыар диэри хоно сытан бэлэмнэнэллэрэ.  Дойдуттан уонча кыттааччы тахсыбыта, бары ыалынан тарҕаһан олороллоро. Киирии-тахсыы барыта ат көлөнөн буолара. 

 

Дойдуунускайга култуура сайдыыта

 

 Дойдуунускай – Мэҥэ Хаҥалас улууһугар биир кырдьаҕас уонна историческай суоллаах-иистээх нэһилиэк. Саха сиригэр Сэбиэскэй былаас олохторун кытта 1920 с. Александр Николаевич Харитонов дьиэтин анаан оскуола астарбыт. «Нардом» (народный дом) диэн ааттанан үлэһит норуоту хараҥаттан сырдыкка таһаарыы үлэтэ саҕаламмыт. 1921-1922 сс. оскуола учууталлара И.Г.Кычкин, Д.В.Муксунов, нэһилиэк бэрэссэдээтэлэ Г.Е.Бурцев буолан дьону үөрэтэллэр, спектакль туруораллар, араас куруһуок тэрийэллэр. 

 Кулууп сэбиэдиссэйинэн үчүгэйдик уонна тэрээһиннээхтик В.С.Дьяконов үлэлээбит. Үчүгэйдик уруһуйдуура, лозуннары суруйара, дьону кытта уопсай тыл булара. 

 1968-1969 сс. Р.И.Кычкина кулууп сэбиэдиссэйинэн үлэлээн нэһилиэнньэ култуура уонна спорт эстафетатыгар пьеса туруоран тэрээһиннээхтик кытталлара. Пьесаҕа Г.И.Стручков, В.С.Дьяконов олус үчүгэйдик оонньууллара. Е.Д.Стручкова, В.Ефимов, И.С.Никитин дьону көҕүлээн идейнэй-политическай үлэҕэ олохтоох партийнай тэрилтэ сэкирэтээрэ, оскуола дириэктэрэ, учууталбыт барахсан Ф.П.Федоров олус да кыһаллан дьонун-сэргэтин биир сутурук курдук туттан олорбута, элбэх өрүттээх үлэни тоолорбута. Солбуллубат лектор, лоп-бааччы доргутан политинформация, лекция оҥороро. 

1980 с. Валентина Васильевна Федорова эмиэ таһаарыылаахтык үлэлээбитэ, кулууп үлэтин отчуотун чуолкайдык оҥорон ыытара. 1980 с. Төҥүлүтээҕи култуура ситимэ тэриллэн – Балыктаах, Додйу, Матта, Тарат, Тумул, Дьабыл, Томтор бары кииннэммит ситиминэн Төҥүлүттэн салаллан үлэлииллэрэ. 

1995 с. улуустааҕы култуура уонна спорт эстафетатыгар 3-үс бөлөххө бэйэлэрин тэҥнээхтэрин кытта тэҥҥэ күрэстэһэллэрэ. 1985 с. А.И.Свинобоев кулууп сэбиэдиссэйинэн үлэлээн эмиэ сэргэхсийии буолбута. Мэҥэ сопхуос тэриллибитигэр Дойду кулууба Балыктаахха холбоһон үлэҕэ-хамнаска күүс-көмө буоларбыт, тэрийсэрбит. Дойдуга К.А.Варламов дьонун-сэргэтин тэрийэн аҕалара. Кэргэнэ Е.А.Варламова улууска биллэр библиотекарь этэ. Кулууп сэбиэдиссэйдэринэн С.В.Дьяконов, М.С.Бояркина, А.И.Никитин үлэлээбиттэрэ. 

 1998 с., Местников В.В олорбут дьиэтигэр музей аһыллыбыта. Айсен Дойду көмөлөспүтэ. Оччотооҕу культура управлениетын начаалынньыга, СӨ культураҕа үтүөлээх үлэһитэ Т.И.Спиридонова стендэ туруорбута. 2000 с., А.Е.Барашкова сүрдээх эрчимнээхтик, аныгы үйэттэн үлэтин саҕалаабыта. 2004 с., кулуубу бэйэтэ реконструкциялаан туттаран үлэҕэ киллэрбитэ. А.А.Харитонова – дириэктэр, Е.А.Варламова – библиотекарь. 

 

Култуура эйгэтэ – мин дьылҕам

​

 Былыр-былыргыттан Дойдуунускай – хомоҕой тыллаах олоҥхоһуттар, тойуксуттар, кэрэ куоластаах ырыаһыттар төрөөн-үөскээн ааспыт сирдэрэ. Кинилэр тустарынан дьон-сэргэ уос номоҕо оҥостон сэһэргииллэр. Аатырбыт Местников Василий Васильевич – сахалартан бастакы ССРС народнай артыыһа, Саха театрын бастакы режиссера. «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхону аан бастаан Дойдуунускайга эргэ оскуола дьиэтигэр туруорбута. Местникова Мария Васильевна Саха АССР уонна РСФСР культура үтүөлээх үлэһитэ, Мэҥэ-Хаҥалас оройуонун гимнэ буолбут «Майа сайына» ырыа мелодиятын айбыта уо.д.а.

 Дойдуунускай нэһилиэгэр кулууп сэбиэдиссэйдэринэн араас кэмҥэ үлэлээн ааспыттара: Дьяконов Владимир Семенович, Варламова Евдокия Алексеевна, Никитин Иван Афанасьевич, Никитин Александр Иванович, Стручкова Дария Андреевна, Бояркина Маргарита Степановна, Попова Любовь Николаевна, Голикова Лидия Николаевна, Кычкина Ирина Николаевна, Матвеева Альбина Николаевна, Шестаков Прокопий Прокопьевич, Билюкина Екатерина Степановна.

 Нэһилиэккэ дьон-сэргэ тоҕуоруһа мустар сиринэн культура уонна сынньалаҥ киинэ буолар. Хас биирдии киһи айар дьоҕурун сайыннарар, нэһилиэнньэ бары араҥатын интэриэһигэр сөп түбэһиннэрэн араас култуурунай-маассабай тэрээһиннэри, бэлиэ түгэннэри тэрийэн ыытабыт. Биһиги дьоҕус кэлэктииппит нэһилиэк сайдыытыгар төһө кыалларынан кылааппытын киллэрсэбит. Олорон, үлэлээн ааспыт дьоммутун үйэтитии, эдэр көлүөнэни кэрэ эйгэтигэр сирдиир үлэни ыытабыт. 

 Харитонова Анна Афанасьевна 2003 с. кулууп дириэктэринэн үлэҕэ киирбитэ, Онуоха диэри Дойдуунускай нэһилиэгэр туспа кулууп дьиэтэ диэн суох этэ. Өрүү оскуола, хонтуора дьиэтигэр биир эмэ хоско кыбыллан үлэлээбиппит. Ыһыахтыыр анал сирбит эмиэ суоҕа. Аҕа дойду Улуу сэриитигэр кыттыбыт буойуттарбытыгар ананан оҥоһуллубут стелла аттыгар баарбылаһааккаҕа ыһыахтыыр этибилэр .Ити кэмҥэ баһылык Барашкова Александра Егоровна уонна нэһилиэк олохтоохторо бары биир сүбэнэн кулууп дьиэтэ туттуохха диэн былаан ылыммытара. Александра Егоровна наһаа үлэһит, туруоруммут сыалын тиһэгэр тиэрдэр дьулуурдааҕа, дьону-сэргэни түмэрэ. Түөрт хостоох уопсай дьиэни реконструкциялаан 2005с. үлэҕэ киллэрэбитэрэ, туспа дьиэлэнэн-уоттанан таһаарыылаахтык үлэлээбитэрэ. Ыһыахтыыр сирбитин субуотунньуктарынан маһын-отун хомуйан, ыраастаан кэрэ көстүүлээх күрүөлээбиттэрэ. Үтүмэн үгүс түбүгү көрсүбүппүт да буоллар бастакы кулууп дьиэтин, ыһыахтыыр, самаан сайыны көрсөр, алгыс ылар сирбитин оҥорсубуппуттан, олохтоохтор үөрүүлэрин тэҥҥэ үллэстибиппиттэн киэн туттарбыт. 

 Төрүт култуураны сөргүтүү, төрүтү-ууһу ырытыы, өбүгэ былыргы олоҕун билиигэ болҕомтоҕо күүһүрбүтэ. Норуот тылынан уус-уран айымньытын хомуйуу, нэһилиэк, улуус историятын үөрэтии сөхсөтүллүбүтэ. Оҕо саадын, оскуола иитээччилэрэ, учууталлара, култуура үлэһиттэрэ бука бары күүскэ турунан үлэлээбиттэрэ. Оҕону кыра эрдэҕиттэн сири-дойдуну, айылҕаны, төрөөбүт тиэргэнин, көмүлүөк оһох сылааһын таптыырга уһуйуу программата оҥоһуллубута. Норуот ырыата-тойуга, уус-уран айымньыта – муҥура биллибэт баайбыт, сүрэхпит иэйиитэ, дууһабыт баҕата, биһиги атын омуктартан уратыбыт. Норуот быһыытынан инники кэскилбит. Оҕолору хайдах үөрэтэргэ суол-иис, методика көрдөөһүнэ саҕаламмыта. Улуустааҕы култуура управлениета ыытар бары семинардарыгар үөрэнэн, эбии булан ааҕан, үөрэтэн үлэбит саҥалыы хайысхаламмыта. 

 2008 с., оскуола кэлэктиибин кытта бииргэ үлэлэһэн, «Домисолька»  диэн фольклор куруһуогун арыйбыттара. Куруһуокка фольклор көрүҥнэрин киллэрбитэ: тойук, чабырҕах, норуот ырыата, оһуокай, олоҥхо, үгэ. Өссө үҥкүүнү, сценканы, аныгы ырыалары үөрэтэллэрэ. Г.Г.Федорова «Оҕону туойарга үөрэтии» учебнигынан дьарыктыыллара. Саҕалааһыннара үтүө түмүктээх буолара. 

 Мэҥэ-Хаҥалас оройуонугар 1956 с., ыытыллар Култуура уонна спорт эстафетата нэһилиэнньэ кутуурунай олоҕун быстыспат сороҕото буолбута саарбаҕа суох. Култуура уонна спорт эстафетатын айанын суола, култуура сылын кытта сэргэстэһэ тыргыллар. Хас биирдии көрөөччү култуура, искусство киэҥ эйгэтигэр киирэн эрэриттэн сүрэҕэ күүскэ тэбэр, долгуйар, үөрэр, талааннаахтарга сүгүрүйэр, махтанар.

 1982-1992 сс., кулууп сэбиэдиссэйинэн И.А.Никитин үлэлиир кэмигэр нэһилиэк култуура уонна спорт эстафетатыгар бэйэтин бөлөҕөр 2-3 миэстэ буолара, дьон-сэргэ көхтөөхтүк кытталлара. Түөрт киһиттэн састааптаах вокальнай-инструментальнай ансаамбыл тэриллэн үлэлээбитэ. Иван Афанасьевич үҥкүүһүт буолан ыччаттарга араас көрдөөх үҥкүүлэри бэркэ туруорара. Сценкаларга эмиэ куруук дипломант, лауреат буолара.

 

Көрү-нары өрө тутан

​

 Араас сценкаларга оонньоон кэлбит эстафета хас да төгүллээх дипломаннара уонна лауреаттара: Г.Г.Ефимова, П.Г.Шестаков, И.И.Романов, П.П.Харитонов, Г.Г.Дьяконов-Кычкин, М.В.Ефимова. Кинилэр «Ырыкыныап ыыспата» пьесаны үрдүк таһымҥа туруорбуттара. «Быт», «Бааһырбыт саллаат», «Иллээх ыал», «Куоратчыт» диэн сценкалары биһирэбиллээхтик оонньууллара. 

 2002 с., култуура уонна спорт 46-с эстафетата «Саҥа үйэ саргытын салайсан үүнэн, үрдээн иһиэҕиҥ!» диэн девиһинэн ыытыллыбыта. «Куоратчыт» сценканан дипломант буолбуппут. Уонна «Бастыҥ дьахтар оруола» диэн анал ааты ылбыта.

 2013 с., «Кучутова бэтиэхэлэрэ» драматическай куруһуок тэриллибитэ. Киһи олоҕор күлэн олоҕо уһуур дииллэринии, «Кучутова бэтиэхэлэрэ» эмиэ көрү-күлүүнү, бэтиэхэни өрө тутан, араас куонкурустарга кыттан, көрөөччү биһирэбилин ылбыта. Сорох сылларга драмалардаах, пьесалаах эстафеталар буолан нэһилиэнньэни өрө көтүтэрэ. Аркадий Новиков норуоттан тахсыбыт, хаама сылдьар комик, артыыс, ытыктанар биир идэлээхпит этэ. Кини уhуйбут, үөрэппит артыыстара эстафета кэнсиэриттэн тахсыбыттара. Майатааҕы «Көөчөөн көрө» народнай мини-театра, улуустааҕы IV төгүлүн ыытыллыбыт «Сааскы сирэйдэр» фестивальга «Таанцыга» сценканан «Сатаммыт сааскы сирэйдар» анал ааты ылбыттара. 

 2014 с., «Култуура сайдар салгыннаах, күлүмнүүр күннээх, күөх халлааннаах!» диэн диэвизтээх култуура уонна спорт 58-с эстафетатыгар «Баҕа санаа» сценканан дипломант буолбуттара. 

 2014 с., «Көөчөөн көрө» театр VII төгүлүн ыыппыт «Сааскы сирэйдэр» улуустааҕы фестивальга «В театре» диэн пантомима туруоран III степеннээх лауреат буолан «Олус үчүгэй сирэйдэр» бирииһи ылбыттара. 

 2015 с., «Сааскы сирэйдэр» өрөспүүбүлүкэтээҕи "Көөчөөн көрө" фестивальга «Ынахтар кэпсэтиилэрэ» сценканан «Сэргэх сирэйдэр» анал ааты сүкпүттэрэ. 

 2016 с., «Көөчөөн көрө» өрөспүүбүлүкэтээҕи фестивальга «Наездники» диэн пантомима туруоран «Эрэһиинэ сирэйдэр» анал ааты ылбыттара. 

 2016 с., «Көлүөнэлэри ситимниир, норуоту түмэр эстафетаҕа эҕэрдэ!» диэн девизтээх 60-с эстафетаҕа «Наездники» пантомиманнан лауреат буолбуттара. «Кучутова бэтиэхэлэрэ» бөлөх улахан ситиһиитинэн, култуурунай-сынньалан кииннэр икки ардыларыгар ыытыллыбыт улуустааҕы айар бырайыагы көрүүгэ «Лучшее формирование года-2016» анал аат хahaайыттара буолбуттара. 

 

Ырыаны ымыы оностубут, ырыа-тойук куттаах ситиһиилэрбит 

​

 2011 с., дьахталлар ансаамбыллара култуура yонна спорт 55-с эстафетатыгар «Айхаллааҥ, тыа сирэ үлэһит дьонунан, култуура уонна спорт сырдык суолунан!» квартет «Сырдык санаа» ырыаны толорон дипломант буолбуттара.

 2011 с., дьахталлар ансаамбыллара «Дьикти саас» ырыаны толорон дипломант буолбуттара.

 2012 с., "Доҕордоһуу туонатыгар дуорай дьоллоох тойукпут!" диэн девизтээх 56-с эстафетаҕа уолаттар ансаамбыллара "Доҕордоһуу ырыата» толорон дипломант буолбуттара

 2013 с., "Уруйдан, улуу олонхо, Манчаары дойдутугар!" диэн девизтээх 57-с эстафетаҕа yолаттар ансаамбыллара "Байылыаттык олоруохха" ырыаны толорон дипломант буолбуттара. 

 2014 с., «Култуура сайдар салгыннаах, күлүмнүүр күннээх, күөх халлааннаах» диэн девизтээх 58-с эстафетаҕа дьахталлар ансаамбыллара «Сибэккилэр» ырыаны толорон дипломант аатын сүкпүттэрэ. 

 2014 с., Анна Скрябина, Анна Харитонова дуэт толоруутугар «Күлүк сир булан олордум» ырыаны толорон лауреат буолбуттара.

 2016 с., "Көлүөнэлэри ситимниир, норуоту түмэр 60-с убүлүөйдээх эстафетаҕа эҕэрдэ" диэн девизтээх эстафетаҕa дуэт толоруутугар ити ырыанан дипломант буолбуттара. Хуор кэлэктиибэ Дойдуунускай нэһилиэгин "Дойдуунускай барахсан" диэн Өрөгөйүн ырыатынан, эр дьон ансаамбыла "Сардаана" ырыаны толорон дипломант аатын ылбыттара. 

 2014 с. "Ким да умнуллубат, туох да умнуллубат" девизтээх култуура уонна спорт 59-с эстафетатыгар "Мин мантан сэриигэ барбытым", 2016 с. 60-с эстафетаҕа «Детство» ырыалары толорон лауреат буолбуттара. 

 2011 с. Уус Алдан улууһун «Ыллаа-туой, оҕо саас» ырыа куонкуруhугар II миэстэ. 

 2013 с., култуура уонна спорт 59-с эстафетатыгар дипломант, 2014 с. 58-с эстафетаҕа Мэҥэлии тahaаран эмиэ дипломант, 2016 с. 60-с эстафетаҕа дипломант буолбуттара. 

Фольклор кэлэктиибэ 2010 с. «Норуот хорсун историята умнуллубат улуу тыыннаах!» девизтээх 54-с эстафетаҕа дипломант буолары ситиспиттэрэ. 

 2013 с. «Уруйдан, улуу Олонхо, Манчаары дойдутугар!» девизтээх 57-с эстафетава театрализованнай дьуһүйүү — "Дьулуруйар Ньургун Боотур" олонхоттон быha тардыы лауреатынан ааттаммыттара. 

Чабырбахсыттар ансаамбыллара 2014 с. «Култуура, сайдар салгыннаах, кулүмнүүр күннээх, күөх халлааннаах» девизтээх 58-с эстафетава «Саха дьахталларын мэтириэтэ» толоруунан дипломант буолбуттара. 

​

Hэһилиэкпит уран тарбахтаахтарынан киэн туттабыт

​

 Култуура уонна спорт эстафетатын хас да төгүллээх дипломаннара, лауреаттара: Никитина Татьяна Семеновна - төрүт сахалыы таҥастары тигиинэн, баайыынан, Кычкина Екатерина Михайловна кыбытыылаах тигииннэн паннолары, олбохтору, чаппарааҕы, сахалыы харысхал бэлиэлэрин оҥороро, соннору, бэргэһэни, үтүлүктэри тигиинэн, Романов Иннокентий Иннокентьевич саха кыыннаах быһахтарын, Прокопьев Георгий Семенович муус оҥоһугунан уонна мастан дьиэ тэриллэрин оноруунан; Кычкин Алексей Алексeевич сахалыы дэйбиирдэри, Кычкина Ирина Николаевна сахалыы танаһы, caахыматы, харысхаллары, түүлээх таҥастары тигиинэн, Шестакова Матрена Андреевна сахалыы саахыматы, киэргэллэри, паннолары, олбохтору тигиинэн, Дьяконова-Кычкина Туйаара Михайловна олоҥхо геройдарынан куукулалары уонна тирииттэн паннолары, оҕуруонан сувенирдары, Харитонов Николай Петрович уруhyйунан, сахалыы мас оноhугунан дьарыктаналлар. Харитонов Николай Петрович, Шестаков Прокопий Прокопьевич улуустааҕы муус оҥohyктары култуура уонна спорт эстафетатын чэрчитинэн ыытыллыбыт куонкуруһугар үhyc бөлөххө 2014 с. II, 2015с. III миэстэ, 2016 с. улуустааҕы ыһыахха «Мас тойуга» куонкуруска I миэстэ буолбуттара. Өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкуруска кыттан «Дьикти чочуйуу» анал ааты ылбыттара. Шестаков Прокопий Прокопьевич муоһунан, үрүҥ көмүһүнэн киэргэллэри, симэхтэри Даурова Валентина Авсентьевна дьонугар-сэргэтигэр күүс-көмө буолан эстафета кэнсиэрдиир таҥaһын быһан, тигэн биэрэрэ. 2012-2013 сс. улуустааҕы Олоҥхо ыһыаҕар олбохтору тигиигэ быһан, өнүн аттаран биэрбитин, нэһилиэк дьоно-сэргэтэ бүттүүн тикпиттэрэ. Кэнники кэмнэргэ ыччаттарбыт эмиэ ииһинэн дьарыктаналлара. Никитина Мария Александровна, Кулешова Октябрина Никитична, Шестакова Диана Гаврильевна сахалыы ohyopдаах таҥаһы, киэргэллэри тигэллэрэ.

​

Олохторун спорка анаабыт дьоммут

​

 Дуобат: Прокопьева Марианна Николаевна, Винокурова Мария Герасимовна, Ефимова Герализа Герасимовна, Сивцев Василий Устинович, Варламов Карл Алексеевич, Сивцев Александр Петрович, Ноговицын Николай Дмитриевич, Корнилова Мария Александровна. 

 Саахымат: Ноговицын Никифор Егорович, Ефимов Василий Васильевич, Кычкин Михаил Матвеевич, Ефимова Мария Михайловна, Винокуров Константин Владимирович, Ефимов Василий Александрович. 

 Сыал ытыы: Александров Николай Николаевич, Кычкина Ирина Николаевна, Барашков Айаан Алексеевич. 

 Остуол тиэнниһэ: Прокопьева Марианна Николаевна, Васильев Аркадий Ефимович, Стручков Данил Герасимович, Скрябина Анна Петровна, Дьяконов Эдуард Владимирович, Барашков Айаан Алексеевич, Бурцева Татьяна Агитовна. 

 Мас тардыһыыта. Эр дьоҥҥоо: Никитин Герасим Иванович, Харитонов Петр Петрович, Никитин Василий Федорович, Сивцев Александр Петрович, Александров Николай Николаевич, Варламов Карл Карлович. 

 Дьахталларга: Федорова Раиса Семеновна, Кычкина Ирина Николаевна, Харитонова Анна Афанасьевна, Скрябина Анна Петровна, Михеева Сахамила Кузьминична, Полятинская Евдокия Максимовна. 

 Гиирэ. Эр дьонно: Никитин Иван Семенович, Никитин Герасим Иванович, Сивцев Афанасий Петрович, Сивцев Александр Петрович, Березкин Юрий Петрович. 

 Дьахталларга: Скрябина Анна Петровна. 

 Хапсаҕай: Сивцев Петр Алексeевич, Сивцев Иннокентий Петрович, Александров Николай Николаевич, Варламов Карл Карлович, Варламов Алексей Карлович, Сивцев Афанасий Петрович, Никитин Василий Федорович, Дьяконов-Кычкин Григорий Григорьевич, Кулешов Александр Сергеевич. 

​

Култуура уонна спорт эстафетатыгар сцена бэтэрээннэрэ

​

 2011 с. "Сцена бэтэрээнэ" ааты Никитина Татьяна Семеновна ылбыта. Кини балалайкаҕа оонньуура уонна сахалыы норуот ырыаларын ыллыыра.

 2016 с. "Көлүөнэлэри ситимниир, норуоту түмэр Эстафетаҕа эҕэрдэ!" девизтээх "В.К.Степанов аатынан Култуура уонна спорт 60-с эстафетата" фестивальга сцена бэтэрээннэринэн Кычкина Ирина Николаевна, Шестакова Матрена Андреевна, Романов Иннокентий Иннокентьевич, Варламова Евгения Карловна, Дьяконов-Кычкин Григорий Григорьевич ааттаммыттара. Yбүлүөйдээх бэлиэнэн Шестаков Прокопий Гаврильевич, Кычкина Екатерина Михайловна, Варламов Карл Алексеевич, Варламова Евдокия Алексеевна, Кычкина Светлана Семеновна, Никитина Татьяна Семеновна наҕаарадаламмыттара.

 Саҥа дьиэҕэ-саҥалыы тыынынан 2015 с. Дойдуунускай нэһилиэгэр өтөрүнэн буолбатах үөрүүлээх, долгутулаах түгэн буолан ааспыта. Нaһилиэк баһылыга Федоров Федор Лазаревич сүүрэн-көтөн элбэх хайысхалаах култуура-спорт комплексан диэтэ тутуллан, үлэҕэ киллэриллэрин ситиспитэ. Сырдык, сылаас, саҥа култуура уoнна спорт эйгэтин дьиэтигэр киирдэххэ сүргэн көтөҕүллэр, көстүбэт сүдү кистэлэннэр арыллаллар. Саҥа дьиэҕэ киирээт урукку сылларга тэриллибит общественнай түмсүүлэри үлэлэрин-хамнастарын үчүгэйдик көҕулээн, түмсүүлэри  үлэлэтэбит. Үҥкүүнү Анастасия Михайловна Кычкина, ииһи Ирина Николаевна Кычкина, ырыаны, фольклору, драматическай түмсүүнү Анна Афанасьевна Харитонова, спортивнай фитнеһи Сахамила Кузьминична Михеева, оҕуруонан ииһи Октябрина Никитична Кулешова салайбыттара. Дьон-сэргэ санаата кэлэн, үөрэ-көтө дьарыктанар эйгэлэрин тэрийэргэ дьулуһабыт. Нэһилиэккэ общественность түмсүүтэ ситимнээх. "Эрэл" инбэлииттэр түмсүүлэрин Анастасия Михайловна Кычкина, дьахталлар сэбиэттэрин Ирина Николаевна Кычкина, aҕалар түмсүүлэрин Александр Сергеевич Кулешов, ыччаттары Сахамила Кузьминична Михеева, бэтэрээннэр сэбиэттэрин Иннокентий Иннокентьевич Романов салайбыттара.